ബോളിവുഡിലെ പ്രശസ്ത നൃത്തസംവിധായികയും സംവിധായികയുമായ ഫറ ഖാന്റെയും സഹോദരൻ സാജിദ് ഖാന്റെയും ബാല്യകാലം കഷ്ടപ്പാടുകളുടേതായിരുന്നു. ഒരു കാലത്ത് ബോളിവുഡിൽ ബി-ഗ്രേഡ് ആക്ഷൻ ചിത്രങ്ങൾ ഒരുക്കി ശ്രദ്ധേയനായിരുന്ന പിതാവ് കാമ്രാൻ ഖാന്റെ ഒരു തെറ്റായ തീരുമാനവും അതിനെത്തുടർന്നുണ്ടായ സാമ്പത്തിക തകർച്ചയുമാണ് ഈ സഹോദരങ്ങളുടെ ജീവിതം മാറ്റിമറിച്ചത്. ദാരിദ്ര്യത്തിലും കടക്കെണിയിലും അകപ്പെട്ട ആ കാലഘട്ടങ്ങളെക്കുറിച്ചും സിനിമയോടുള്ള അവരുടെ അഭിനിവേശത്തെക്കുറിച്ചും ഫറ ഖാനും സാജിദ് ഖാനും അടുത്തിടെ നടത്തിയ വെളിപ്പെടുത്തലുകൾ ബോളിവുഡിന്റെ മറ്റൊരു മുഖം വരച്ചുകാട്ടുന്നു.
ഒരു സിനിമാ നിർമ്മാതാവിന്റെ സ്വപ്നഭംഗം
1960-കളിലും 70-കളിലും ദാരാ സിംഗ് നായകനായ ‘ബെകസൂർ’, ‘വതൻ സെ ദൂർ’, ‘ഇൽസാം’, ‘പഞ്ച് രത്തൻ’ തുടങ്ങിയ ബി-ഗ്രേഡ് ആക്ഷൻ ചിത്രങ്ങളിലൂടെയാണ് കാമ്രാൻ ഖാൻ സംവിധായകനായി അറിയപ്പെട്ടിരുന്നത്. എന്നാൽ, രണ്ടാമത്തെ കുഞ്ഞ് പിറന്നതോടെ മെയിൻസ്ട്രീം സിനിമയിലേക്ക് ചുവടുമാറ്റാൻ അദ്ദേഹം തീരുമാനിച്ചു. സ്വന്തമായുണ്ടായിരുന്നതെല്ലാം പണയം വെച്ച്, ജീവിതത്തിലെ സമ്പാദ്യം മുഴുവൻ ഒരു എ-ഗ്രേഡ് ചിത്രത്തിനായി മുടക്കി. പ്രശസ്ത നടൻ സഞ്ജീവ് കുമാറിനെ നായകനാക്കി ഒരുക്കിയ ആ ചിത്രം പക്ഷേ പാതിവഴിയിൽ നിലച്ചുപോയി. സഞ്ജീവ് കുമാർ പ്രോജക്ട് ഉപേക്ഷിച്ച് പോയതോടെ കാമ്രാൻ ഖാൻ ലക്ഷങ്ങളുടെ കടക്കെണിയിലായി സർവ്വവും നഷ്ടപ്പെട്ട്, അദ്ദേഹം മദ്യത്തിനും വിഷാദത്തിനും അടിമയായി.
പതിറ്റാണ്ടുകളോളം സിനിമയിൽ നിന്ന് വിട്ടുനിന്ന കാമ്രാൻ ഖാൻ പിന്നീട് ദാരിദ്ര്യത്തിലാണ് മരിച്ചത്. മരണസമയത്ത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ പോക്കറ്റിൽ വെറും 30 രൂപ മാത്രമാണ് ഉണ്ടായിരുന്നത് എന്ന് ഫറ ഖാൻ ഓർക്കുന്നു. ശവസംസ്കാര ചടങ്ങുകൾക്ക് പോലും പണമില്ലാതെ കുടുംബം വലഞ്ഞു. പിന്നീട് അടുത്ത സുഹൃത്തും തിരക്കഥാകൃത്തുമായ സലിം ഖാനാണ് (സൽമാൻ ഖാന്റെ പിതാവ്) ഈ ഘട്ടത്തിൽ സഹായിച്ചത്.
ദാരിദ്ര്യം പഠിപ്പിച്ച പാഠങ്ങൾ
കാമ്രാൻ ഖാന്റെ മക്കളായ ഫറ ഖാനും സാജിദ് ഖാനും അന്ന് കൗമാരക്കാരായിരുന്നു. എന്നാൽ, പിതാവിന്റെ കടങ്ങൾ വീട്ടാനും കുടുംബം പുലർത്താനും അവർക്ക് ചെറുപ്രായത്തിൽ തന്നെ ജോലിക്ക് പോകേണ്ടി വന്നു. തങ്ങൾ അനുഭവിച്ച കഷ്ടപ്പാടുകളെക്കുറിച്ച് ഫറയും സാജിദും പലപ്പോഴും തുറന്നുപറഞ്ഞിട്ടുണ്ട്.
“സിനിമയായിരുന്നു ഞങ്ങളെ സന്തോഷിപ്പിച്ചത്, ഏറ്റവും മോശം സമയത്തുപോലും,” ഫറ ഖാൻ അജന്താ എല്ലോറ ഫിലിം ഫെസ്റ്റിവലിൽ വെച്ച് പറഞ്ഞു. “വീട്ടിൽ കാര്യങ്ങൾ മോശമായിരുന്നപ്പോഴും, മാതാപിതാക്കൾ വഴക്കടിക്കുമ്പോഴും വേർപിരിയുമ്പോഴും, ഒരു സിനിമാ തിയേറ്ററിൽ പോയി മൂന്ന് മണിക്കൂർ സിനിമ കാണുമ്പോൾ മാത്രമാണ് എനിക്ക് സന്തോഷം ലഭിച്ചിരുന്നത്. മൻമോഹൻ ദേശായിയുടെയോ നാസിർ ഹുസൈന്റെയോ സിനിമകളാണ് ഞങ്ങൾ കണ്ടിരുന്നത്. അക്കാലത്തെ ‘പോട്ട്ബോയിലർ’ ചിത്രങ്ങൾ ഞങ്ങളെ സന്തോഷിപ്പിച്ചു.”
“എന്റെ പിതാവിന്റെ പേര് ആർക്കും അറിയില്ലെന്ന് തോന്നുന്നു. കാരണം അദ്ദേഹം ദാരാ സിംഗിനെയൊക്കെ വെച്ച് ബി-ഗ്രേഡ് സിനിമകളാണ് ചെയ്തിരുന്നത്. ‘റോബിൻ ഹുഡ് കംസ് ടു ബോംബെ’, ‘ടാർസൻ കംസ് ടു ബോംബെ’ തുടങ്ങിയ ചിത്രങ്ങൾ രസകരമായിരുന്നു,” ഫറ തുടർന്നു. “പിന്നീട് പതിവ് സംഭവിച്ചു. വീട് അടക്കം എല്ലാം അദ്ദേഹം ഒരു സിനിമയിൽ മുടക്കി, അത് പരാജയമായി. അതോടെ എല്ലാം പോയി. അടുത്ത 13-14 വർഷത്തേക്ക് എന്റെ പിതാവ് ജോലി ചെയ്തില്ല. അദ്ദേഹം വീടുവിട്ട് പുറത്തിറങ്ങിയില്ല, ആ ദിവസങ്ങൾ വളരെ മോശമായിരുന്നു.”
ഒരു അഭിമുഖത്തിൽ, വീടിന്റെ ഡ്രോയിംഗ് റൂം പോലും വാടകയ്ക്ക് നൽകിയാണ് തങ്ങൾ കഴിഞ്ഞിരുന്നതെന്ന് ഫറ വെളിപ്പെടുത്തി. “ആളുകൾ വന്ന് കിറ്റി പാർട്ടികൾ സംഘടിപ്പിക്കും, റൂമിൽ കാർഡ് കളിക്കും, ഞങ്ങൾക്ക് കുറച്ച് പണം തരും, എന്നിട്ട് പോകും. അങ്ങനെയാണ് ഏതാനും വർഷം ആ വീട് മുന്നോട്ട് പോയത്.” കാറുകൾ, അമ്മയുടെ ആഭരണങ്ങൾ, ഗ്രാമഫോൺ തുടങ്ങി എല്ലാം നഷ്ടമായി. ഒടുവിൽ രണ്ട് സോഫകളും ഒരു ഫാനും മാത്രമുള്ള ഒരു ഒഴിഞ്ഞ വീടായി അത് മാറി. വൈദ്യുതി ബിൽ അടയ്ക്കാൻ പോലും പണമില്ലാതെ ആഴ്ചകളോളം ഇരുട്ടിൽ കഴിയേണ്ടി വന്നിട്ടുണ്ട്.
സിനിമ ഒരു മതം
സാജിദ് ഖാൻ തന്റെ പിതാവിനെക്കുറിച്ച് ഓർത്തെടുത്തത് ഇങ്ങനെയാണ്: “എന്റെ പിതാവ് ഒരു സിനിമാ നിർമ്മാതാവായിരുന്നു, ദാരാ സിംഗിനെ വെച്ച് സിനിമകൾ ചെയ്തിരുന്നയാൾ. കറുപ്പും വെളുപ്പുമുള്ള ബി-ഗ്രേഡ് ചിത്രങ്ങൾ. സലിം ഖാൻ എന്റെ പിതാവിന്റെ അടുത്ത സുഹൃത്തുക്കളിൽ ഒരാളായിരുന്നു. ഫറ ജനിച്ചപ്പോൾ എന്റെ പിതാവിന് നല്ല സമയമായിരുന്നു, പക്ഷേ ഞാൻ ജനിച്ചപ്പോൾ അദ്ദേഹത്തിന് ആദ്യത്തെ ഫ്ലോപ്പ് ഉണ്ടായി.”
രണ്ട് കുട്ടികളായതോടെ ജീവിതം കൂടുതൽ വികസിപ്പിക്കണമെന്ന് അദ്ദേഹം ചിന്തിച്ചിരിക്കാമെന്നും, അങ്ങനെയാണ് സഞ്ജീവ് കുമാറിനെ നായകനാക്കി ഒരു വലിയ എ-ഗ്രേഡ് ചിത്രം ചെയ്യാൻ ശ്രമിച്ചതെന്നും സാജിദ് പറയുന്നു. എന്നാൽ ആ ചിത്രം പൂർത്തിയായില്ല. പകുതി വഴിയിൽ സഞ്ജീവ് കുമാർ പിന്മാറി. ഇതോടെ എന്റെ പിതാവിന് എല്ലാ പണവും നഷ്ടപ്പെട്ടു. അദ്ദേഹം മദ്യപാനിയായി, മദ്യത്തിന് അടിമയായി, എന്റെ മാതാപിതാക്കൾക്ക് വിവാഹമോചനം നേടി. ഞാൻ അമ്മായിമാരുടെ കൂടെ താമസിക്കാൻ തുടങ്ങി.
തന്റെ മതം എന്താണെന്ന് ചോദിച്ചപ്പോൾ, പിതാവ് മദ്യക്കുപ്പി താഴെ വെച്ച് ലിഡോ സിനിമാ തിയേറ്ററിലേക്ക് ചൂണ്ടിപ്പറഞ്ഞുവെന്ന് സാജിദ് ഓർക്കുന്നു: “അതാണ് നിന്റെ മതം. അവിടെ ഹിന്ദുക്കളും മുസ്ലീങ്ങളും ക്രിസ്ത്യാനികളും എല്ലാവരും ഒരുമിച്ച് വരുന്നു, അവർ ഒരുമിച്ച് ചിരിക്കുന്നു, ഒരുമിച്ച് കരയുന്നു, അതാണ് നിന്റെ ഏക മതം.” ഈ അനുഭവം ഒരു ഏഴ് വയസ്സുകാരന്റെ മനസ്സിൽ ആഴത്തിൽ പതിഞ്ഞു.
കടങ്ങൾ വീട്ടാൻ കലാപ്രകടനങ്ങൾ
പിതാവിന്റെ മരണശേഷം നേരിട്ട ധാർമ്മിക പ്രതിസന്ധിയെക്കുറിച്ചും സാജിദ് ഓർക്കുന്നു. പിതാവ് മരിച്ച് രണ്ട് ദിവസത്തിനകം രാജേഷ് ഖന്നയുടെ ‘നയാ കദം’ എന്ന സിനിമ കാണാൻ താൻ ടിക്കറ്റ് വാങ്ങിയിരുന്നു. സിനിമ കാണാൻ പോകണോ വേണ്ടയോ എന്ന് താൻ സംശയിച്ചതായും, പിതാവ് മരിച്ചതിന് ശേഷവും ഒരു സിനിമയെക്കുറിച്ച് ചിന്തിച്ചത് ശരിയാണോ എന്ന് താനിപ്പോഴും ആലോചിക്കാറുണ്ടെന്നും സാജിദ് പറയുന്നു. എന്നാൽ അച്ഛൻ അത് ആഗ്രഹിച്ചിരിക്കുമെന്നാണ് താൻ വിശ്വസിച്ചതെന്നും അദ്ദേഹം കൂട്ടിച്ചേർത്തു.
“സാധാരണയായി മാതാപിതാക്കൾ മരിക്കുമ്പോൾ കുറച്ച് സ്വത്തോ ബാങ്കിൽ പണമോ വിൽപത്രമോ ഒക്കെ ബാക്കിവെക്കാറുണ്ട്. എന്റെ പിതാവ് ഞങ്ങൾക്ക് കടങ്ങളാണ് ബാക്കിവെച്ചത്. എനിക്ക് 14 വയസ്സും ഫറയ്ക്ക് 17 വയസ്സും ആയിരുന്നു. 1984-ൽ ഞങ്ങൾക്ക് 3 ലക്ഷം രൂപയുടെ കടമുണ്ടായിരുന്നു. ഞങ്ങൾ തകർന്നുപോയി,” സാജിദ് ഓർത്തെടുക്കുന്നു.
പണം എങ്ങനെ സമ്പാദിക്കണമെന്ന് അറിയാതിരുന്ന ആ ഘട്ടത്തിൽ, കടക്കാർക്ക് പതുക്കെ പണം തിരിച്ചടയ്ക്കാമെന്ന് അവർ പറഞ്ഞു. “ഫറ നൃത്തം ചെയ്യാൻ തുടങ്ങി, അവൾ സ്വന്തമായി ഒരു ഡാൻസ് ട്രൂപ്പ് തുടങ്ങി. ഞാൻ ജന്മദിന പാർട്ടികളിൽ മിമിക്രി അവതരിപ്പിക്കാൻ തുടങ്ങി. ഞായറാഴ്ചകളിൽ ബീച്ചിൽ പ്രകടനം നടത്തും. ഞാൻ സമ്പാദിക്കുന്ന പണം ഫറയ്ക്ക് നൽകും, കുറച്ച് സിനിമ കാണാൻ വേണ്ടി മാറ്റിവെക്കും,” സാജിദ് പറഞ്ഞു.
പ്രതിസന്ധികളിൽ നിന്ന് വിജയത്തിലേക്ക്
നിവൃത്തിയില്ലാത്തപ്പോൾ മനുഷ്യൻ കഠിനാധ്വാനം ചെയ്യുമെന്നും, തങ്ങൾ അത് അന്തസ്സോടെയാണ് ചെയ്തതെന്നും സാജിദ് പറയുന്നു. പഠനം പൂർത്തിയാക്കാൻ അമ്മ നിർബന്ധിച്ചതായും, അവർ ഒരു ഹോട്ടലിൽ ഹൗസ് കീപ്പിംഗ് ജോലിക്ക് പോയിരുന്നു എന്നും സാജിദ് വെളിപ്പെടുത്തി. പിതാവ് മരിച്ചപ്പോൾ ശവസംസ്കാരത്തിന് പണം ചോദിക്കാൻ ബന്ധുക്കളുടെ അടുത്തേക്ക് പോകേണ്ടി വന്നെന്നും, അന്ന് സലിം അങ്കിളാണ് (സൽമാൻ ഖാന്റെ പിതാവ്) പണം നൽകിയതെന്നും സാജിദ് ഓർക്കുന്നു.
അച്ഛൻ പഠിപ്പിച്ച ജീവിതപാഠങ്ങളും സിനിമയോടുള്ള അഭിനിവേശവും ഫറ ഖാനെയും സാജിദ് ഖാനെയും ബോളിവുഡിൽ തങ്ങളുടേതായ ഇടം കണ്ടെത്താൻ സഹായിച്ചു. ഫറ പിന്നീട് പ്രശസ്ത നൃത്തസംവിധായികയായി മാറി. ഷാരൂഖ് ഖാൻ നായകനായ ‘മേം ഹൂം ന’, ‘ഓം ശാന്തി ഓം’ തുടങ്ങിയ ഹിറ്റ് ചിത്രങ്ങൾ സംവിധാനം ചെയ്ത് അവർ ബിലിബോളിവുഡിലെ മുൻനിര സംവിധായകരിൽ ഒരാളായി മാറി. സാജിദ് ഖാനും നിരവധി ഹിറ്റ് ചിത്രങ്ങൾ സംവിധാനം ചെയ്തിട്ടുണ്ടെങ്കിലും, #MeToo പ്രസ്ഥാനത്തിനിടെ ഉയർന്ന ലൈംഗികാരോപണങ്ങളെത്തുടർന്ന് അദ്ദേഹം പിന്നീട് ചിത്രങ്ങൾ സംവിധാനം ചെയ്തിട്ടില്ല.
ദുരിതപൂർണമായ ബാല്യകാലത്തിൽ നിന്ന് ഉയർത്തെഴുന്നേറ്റ ഈ സഹോദരങ്ങളുടെ ജീവിതം, പ്രതിസന്ധികളെ അതിജീവിച്ച് ലക്ഷ്യത്തിലേക്ക് എത്താൻ കഠിനാധ്വാനം എത്രത്തോളം പ്രധാനമാണെന്ന് തെളിയിക്കുന്നു. സിനിമയോടുള്ള അടങ്ങാത്ത അഭിനിവേശം അവരെ മുന്നോട്ട് നയിക്കുകയും, ഒടുവിൽ ബോളിവുഡിൽ തങ്ങളുടേതായ വ്യക്തിമുദ്ര പതിപ്പിക്കാൻ സഹായിക്കുകയും ചെയ്തു.
—
